5 декември, 2024 г.
Во присуство на претставници на општина Охрид и Дебраско – кичевската епархија, писатели, други гости и колеги денеска во НУ Библиотека „Григор Прличев“ Охрид во пресрет на 8 Декември – Денот на Св. Климент Охридски заштитникот и патронот на нашиот град во Прличевата одаја беше промовирана книгата на м-р Мариче Боздоганова , „Црковните библиотеки во Охрид и охридско“. Како соработници во издавањето на овој вреден материјал кој на овој начин се трга од заборавот се јавуваат колешките м-р Елена Станкоска и Елизабета Бојчевска.
Со минута молк присутните изразија почит кон неодамна упокоениот митрополит на Дебарско – кичевската епархија и администратор Австралиско- сиднејски Неговото Високопреосвештенство г. Тимотеј, за грижата и неговата непроценлива улога во заштитата на сакралното културно наследство на Охрид и регионот.
Дедо Тимотеј, ќе остане во нашите сеќавања и во црковната историја на Охрид, меѓу другото и како Возобновител на Светиклиментовиот манастир на Плаошник, а да потсетам дека 8 декември е празник и на нашата Македонска православна црква – Охридска архиепископија.
-Македонската православна црква и сите ние Македонците со посебно внимание, но и со гордост го празнуваме споменот на својот патрон Свети Климент Охридски. Првиот македонски архиепископ во исто време и творец на далеку познатата Охридска книжевна школа е најзначајниот македонски средновековен писател и педагог, рече Христина Трпеска во воведното обраќање в.д директорката на НУ Библиотека „Григор Прличев“ и додаде: Во преданијата Свети Климент најчесто се среќава со Свети Наум Охридски, со кого најчесто се претставени како браќа. Некои истражувачи сметаат дека тоа се однесува на браќа во духовна смисла – собраќа, но повеќемина се склони да тврдат дека Свети Климент и Свети Наум навистина биле родени браќа. Не само затоа што Свети Климент бил епископ, а Свети Наум презвитер, а во православната црква епископ и презвитер никогаш не се нарекувале браќа, туку и поради некои други показатели.
Се претпоставува дека Св. Климент е роден околу 830/840 година. Починал на 9 август во Охрид. Бил погребан во гробот што самиот си го подготвил во црквата „Св. Пантелејмон.“ Уште за време на животот Св. Климент својот именден го празнувал на денот кога Светата христијанска црква го празнувала споменот на Светиот свештеномаченик Климент папа Римски на 8 декември.
-Охрид особено делот на Ридот лежи на скриено и старо, непроценливо богатство од бројни цивилизации кои минувале и оставале траги во времето. Оттаму и легендите и претпоставките кои кружат и се прераскажуваат на дојденците дека стариот Лихнид, далеку подоцна Охрид е Ерусалим на Балканот и во него некогаш имало верувале или не 365 активни цркви – по една за секој ден од календарската година, рече промоторот м-р Милчо Јованоски.
М-р Мариче Боздоганова во својот труд преточен во книга, а работен од идеја до реализација најмалку две години, хронолошки оди од почетокот на зачуваните сознанија за темата, се движи низ вековите и застанува токму до овие дни. Таа ќе запише:
Појавата и стапките на првата македонска библиотека може да се евидентираат во втората половина на 9 век, паралелно со ширењето на христијанството на Балканот. Глаголицата е првата словенска азбука создадена од светите браќа Кирил и Методиј Солунски. Светата проповед на словенските апостоли, молитвено вдахната и научно осветлена се огласила во 862 година. Нивната просветителска дејност ги отворила цариградските црковни двери за книжевна и литургиска продукција на словенски јазик кај сите народи и придонесла во обликување на средновековната македонска книжевност.
Продолжувачи на делото на солунските Браќа се светите Климент и Наум Охридски кои во Охрид развиваат моќен образовен – културен центар познат како Охридски универзитет. Така, во Охрид Климент, со основањето на манастирот Свети Пантелејмон ја основал и првата библиотека, со што ја започнал и историјата на македонското библиотекарство. Со создавањето на Охридската книжевна школа 886 година, започнува период на културен процут во Македонија и на Балканот. Преку охридската книжевна школа Македонија станува значаен културен центар од кој се шири словенската писменост и култура низ целиот словенски свет. Со Св. Климентовата и со св. Наумовата библиотека започнала историјата на македонското библиотекарско дело и монашкиот живот во македонското православие.
Во реткиот фонд на нашата Библиотека овде во Охрид има 812 книги од кои педесеттина се стручно заштитени и се чуваат во пред една година специјално отвореното депо за редок библиотечен материјал.
Горди сме што ПРОХОР-ПЧИЊСКО ИЗБОРНО ЕВАНГЕЛИЕ, БЕЗЈУСОВА МАКЕДОНСКА РЕДАКЦИЈА важи за најстар ракопис зачуван во стариот – редок фонд во НУ Библиотека „Григор Прличев“. Минатото на оваа книга сé уште е покриено со прав и недоумици. Како дошла во Библиотеката, каде точно се употребувала и како стигнала во Охрид?
Ракописот е најден во необработениот фонд во Градската библиотека „Григор Прличев“ во Охрид во 1999 година каде што се чува и сега, запишал Михајло Георгиевски авторот на книгата Словенски ракописи во Македонија, кој всушност и го пронашол евангелието во купот стари книги во една од просториите на настарата Библиотека крај езерото.
Историчар и истражувач на стари ракописи Михајло Георгиевски го поттикнал тогашното раководство на Градската библиотека во Охрид, Евангелието да го даде во Скопје да биде заштитено. Токму таму, во НУБ „Св. Климент Охридски“ во Лабораторијата за конзервација и реставрација се води со време на создавање во четвртата четвртина од 16 век или помеѓу (1575 – 1600 ) година. На два пати е конзервирано и сега Евангелието е се’ уште во НУБ Скопје , се’ додека ние не обезбедиме просторни и заштитни услови за негово чување и секако презентација, рече Јованоски
Со издавањето на оваа книга целта е да се даде слика на културното книжевно наследство од XVIII и XIX век во Охрид и околината. Анализирана е староста, писмото, темите и стил на кој се пишувани, како материјалот на кој се печатени – издадени книгите.
По претходно извршени истражувања со благослов од упокоениот Владика г. Тимотеј и преку НУ Завод и Музеј и обезбедената дозвола од Управата за културно наследство тимот уште од почетокот на оваа година започна со теренските истражувања. Опфатени се книги кои се сопственост на црквите Св. Богородица – Перивлепта, Св Богородица – Каменско, Св. Ѓорѓи во Горна Влашка маала, Св. Никола во Долна Влашка маала и црквата Успение на Пресвета Богородица во село Скребатно и во библиотеката на охридскиот Завод и Музеј.
Од податоците, со коишто денес располагаме, се гледа дека црквите, а пред сè Охридската архиепископија, како моќни економски установи, биле во можност да одржуваат долготрајни врски со најоддалечените библиотеки и центри на Православната Црква. На тој начин фондот на книгите станувал поразновиден, така што се носеле книги од разни жанрови, главно од Русија или од Србија, Солун, Франција, Цариград, Дубровник и др. места. Писателите, монаси што работеле во манастирите, луѓе како св. Климент и св. Наум Охридски, Константин Брегалнички, св. Гаврил Лесновски, Владислав Граматик, Јован и Лазар од Кратово, Висарион од Дебар, Јоаким Крчовски, Кирил Пејчиновиќ, Партение Зографски, и многу други познати или непознати црковни дејци оставиле зад себе такви книжевни споменици со коишто денес се китат многу туѓи библиотеки надвор од нашите простори, a само мал дел стари оригинални ракописи главно од XIII до XIX век се чуваат кај нас. Особено во преродбенскиот XIX век, огромен број на ракописи, самостојни дела, преписи и преводи создадени повеќе векови порано, биле одземени и однесени во Русија и во некои од соседните земји. Овие ракописи се чуваат во музеи и библиотеки во Русија, Украина, Бугарија, Србија, Хрватска, итн.
Нашата наука не располага со точен број колку книги имало во манастирите, но од прекрасните историски и богословски ракописи денес е сочуван значително мал дел. Доколку би се зачувале овие ракописни богатства денес можеби ќе ја имавме најголемата и најбогатата библиотека на словенски ракописи во Европа.
Во Охрид во црквите кои беа предмет на истражување од страна на нашиот тим забележано е во книгата дека најчесто се чуваат и низа вредни книги, но артефакти, како и литургиски предмети, историски транскрипти, псалми, месечни минеи, црковни службеници, псалтири, ирмолеји и друго.
На поголемиот дел од книгите, како што запишала авторката Боздоганова им е потребна заштита бидејќи се наоѓаат во критична состојба: оштетени страници и корици од влага и флеки од свеќи.
Импонира и податокот дека во Охрид, што покажува дека култот кон св. Климента е голем постои и црковен печат со ликот на Свети Климент кој ја покажува припадноста на книгата. Служел за распознавање, обележување и заверка на книгата. Со тоа книгите имале и имаат своја автентичност и припадност.
Книгата содржи 63 фотографии на кои објективно се фрла зрак светлина врз непроценливото книжевно наследство, но се гледа и запуштеноста и потребата она што малку ни останало да го заштитиме и зачуваме.
НУ Библиотека
