15 април, 2022 г.
Денеска се навршуваат 42 години од смртта на големиот писател Ванчо Николески кој е погребан во Охрид.
Ванчо Николески (1912-1980), романсиер, раскажувач и поет. Припаѓа на првата генерација македонски писатели за деца, генерација што во литературата влезе непосредно по ослободувањето.
Ванчо со сопругата на еден настан во негова чест во Охрид. Насловната и останатите две фотографии се дел од архивата на НУ Библиотека „Григор Прличев“ од Охрид.
Ванчо Николески е роден на 10 јуни 1912 година во с. Црвена Вода, Дебрца, Охридско. По завршувањето на основното училиште во родното место, гимназија учеше во Охрид, а Учителска школа во Скопје. Неколку години учителствуваше во селата низ Македонија (Белчишта, Косел и др.). Тој е еден од првите учители на македонски јазик во селата на ослободена Дебрца за време на бугарската окупација на Македонија во Втората светска војна. Тоа е време кога за еден изговорен македонски збор се одеше в затвор и време кога не постоеја планови и програми за настава, а Николески самиот ја презеде тешката, одговорна и благородна работа да пишува текстови на мајчин јазик и со нив да држи настава. По ослободувањето работеше како новинар и уредник во весниците за деца „Титов пионер“ и „Пионерски весник“, како и во детските емисии на Радио-Скопје и Радио-Битола а во архивите на Радио Охрид имаше серија емисии за деца со негов автентичен глас и авторство. Значаен дел од својот работен век помина во Битола како истакнат просветен работник и пензионер. Својот животен и творечки пат го заврши во Охрид на 15 април 1980 година.
Две најпознати и најпопуларни дела од Николески меѓу децата ама и кај возрасните
Уште како ученик и млад учител пишуваше песни за деца, објавувајќи ги во весниците „Учитељски подмладак“ (Ужице) и „Правда“ (подлисток за деца, Белград), како и во списанието „Венац“ на Јеремија Живановиќ (Белград). Пионерски влезе во писателските води, излегувајќи £ во пресрет на младите генерации кои очекуваа дела на мајчиниот македонски јазик. Во периодот од 1945 до 1960 година тој беше најприсутниот македонски автор во детската литература. Децата и детството беа негова постојана инспирација. Детските весници, читанките и најпознатите антологии на македонската литература за деца се збогатени со прекрасните песни и раскази на овој плоден творец. Првата негова збирка песни на македонски јазик, „Македонче“, изврши големо влијание на поетите од првата генерација, покажувајќи им како може народното творештво и традиција да се поврзат со современото творење во македонската литература. Член беше на Друштвото на писателите на Македонија од 1950 година.
Николески е автор на делата: „Македонче“ (прва збирка песни за деца на македонски јазик, 1946), „Школско ѕвонче“ (песни, 1947), „Прва радост“ (песни, 1947), „Мице“ (поема, 1947), „Бабино вретенце“ (песни, 1948), „Крај огниште“ (песни, 1948), „Дедови приказни“ (песни, 1950), „Шарено торбиче“ (песни, 1950), „Татковина“ (песни, 1950), „Моето село“ (песни, 1950), „Чуден свет“ (песни, 1952), „Чудотворен кавал“ (раскази, 1952), „Мојот ден“ (сликовница, 1952), „Стани, Коле“ (песни, 1952), „Братска дружба“ (приказни и бајки за деца, 1953), „Четиринаесет илјади ослепени“ (историска поема за Цар Самоил, 1954), „Приказни и бајки за деца“ (1955), „Чудни случки“ (раскази, 1958), „Волшебното самарче“ (роман, 1959), „Цвета смета“ (сликовница, 1960), „Приказни од моето село“ (раскази, 1964), „Гоце Делчев“ (роман, 1964), „Чуден дедо“ (песни, 1964), „Под виорното знаме“ (роман, 1967), „Приказни од волшебната куќичка“ (раскази, 1970), „Малиот ловец“ (раскази 1970), „Станко спанко“ (песни, 1972), „Ѕвездени вечери“ (песни, 1973), „Рачко плачко“ (песни, 1973), „Крвави години“ (хроника-роман), „Жива книга“ (раскази, 1978). Во НУУБ „Св. Климент Охридски“ – Битола, Николески остави повеќе ракописи кои сведочат за неговото плодно творештво, како и за неговата собирачка дејност на македонски народни песни од околината на Дебарца.
Од тие ракописи издвоени се песни, поеми и приказни во стихови кои досега не се објавени и сместени се во книгата „Песни, од ракопис до книга“ (поезија, 2008). Неговите дела се преведувани на повеќе словенски јазици, а и самиот се занимаваше со преведување од српски и руски јазик (Јован Јовановиќ Змај, Виталиј Бјанки и др.). Добитник е на неколку награди, меѓу кои најзначајните се: „Климент Охридски“, „Младо поколение“ (1969), „Курирче“ (Марибор), „11 Октомври“, „Змаева награда“ и др.
НУ Библиотека
